UCLATN3002AENEIDSS2017 (Book 6 & on) lyrics

Book 6
Selections



inter quas Phoenissa recens a vulnere Dido 450

errabat silva in magna; quam Troius heros

ut primum iuxta stetit agnovitque per umbras

obscuram, qualem primo qui surgere mense

aut videt aut vidisse putat per nubila lunam,

demisit lacrimas dulcique adfatus amore est: 455

'infelix Dido, verus mihi nuntius ergo

venerat exstinctam ferroque extrema secutam?

funeris heu tibi causa fui? per sidera iuro,

per superos et si qua fides tellure sub ima est,

inuitus, regina, tuo de litore cessi. 460
sed me iussa deum, quae nunc has ire per umbras,

per loca senta situ cogunt noctemque profundam,

imperiis egere suis; nec credere quivi

hunc tantum tibi me discessu ferre dolorem.

siste gradum teque aspectu ne subtrahe nostro. 465

quem fugis? extremum fato quod te adloquor hoc est.'

talibus Aeneas ardentem et torva tuentem

lenibat dictis animum lacrimasque ciebat.

illa solo fixos oculos aversa tenebat

nec magis incepto vultum sermone movetur 470

quam si dura silex aut stet Marpesia cautes.

tandem corripuit sese atque inimica refugit

in nemus umbriferum, coniunx ubi pristinus illi
respondet curis aequatque Sychaeus amorem.

nec minus Aeneas casu percussus iniquo 475

prosequitur lacrimis longe et miseratur euntem.



excudent alii spirantia mollius aera

(credo equidem), vivos ducent de marmore vultus,

orabunt causas melius, caelique meatus

describent radio et surgentia sidera dicent: 850

tu regere imperio populos, Romane, memento

(hae tibi erunt artes), pacique imponere morem,

parcere subiectis et debellare superbos.'




Book 10 Selections



quem sic Pallas petit ante precatus: 420

'da nunc, Thybri pater, ferro, quod missile libro,

fortunam atque viam duri per pectus Halaesi.

haec arma exuviasque viri tua quercus habebit.'

audiit illa deus; dum texit Imaona Halaesus,

Arcadio infelix telo dat pectus inermum. 425



At non caede viri tanta perterrita Lausus,

pars ingens belli, sinit agmina: primus Abantem

oppositum interimit, pugnae nodumque moramque.

sternitur Arcadiae proles, sternuntur Etrusci

et vos, o Grais imperdita corpora, Teucri. 430

agmina concurrunt ducibusque et viribus aequis;

extremi addensent acies nec turba moveri

tela manusque sinit. hinc Pallas instat et urget,

hinc contra Lausus, nec multum discrepat aetas,

egregii forma, sed quis Fortuna negarat 435

in patriam reditus. ipsos concurrere passus

haud tamen inter se magni regnator Olympi;

mox illos sua fata manent maiore sub hoste.



Interea soror alma monet succedere Lauso

Turnum, qui volucri curru medium secat agmen. 440

ut vidit socios: 'tempus desistere pugnae;

solus ego in Pallanta feror, soli mihi Pallas

debetur; cuperem ipse parens spectator adesset.'

haec ait, et socii cesserunt aequore iusso.

at Rutulum abscessu iuvenis tum iussa superba 445

miratus stupet in Turno corpusque per ingens

lumina voluit obitque truci procul omnia visu,

talibus et dictis it contra dicta tyranni:

'aut spoliis ego iam raptis laudabor opimis

aut leto insigni: sorti pater aequus utrique est. 450

tolle minas.' fatus medium procedit in aequor;

frigidus Arcadibus coit in praecordia sanguis.

desiluit Turnus biiugis, pedes apparat ire

comminus; utque leo, specula c*m vidit ab alta

stare procul campis meditantem in proelia taurum, 455

advolat, haud alia est Turni venientis imago.

hunc ubi contiguum missae fore credidit hastae,

ire prior Pallas, si qua fors adiuvet ausum

viribus imparibus, magnumque ita ad aethera fatur:

'per patris hospitium et mensas, quas advena adisti, 460

te precor, Alcide, coeptis ingentibus adsis.

cernat semineci sibi me rapere arma cruenta

victoremque ferant morientia lumina Turni.'

audiit Alcides iuvenem magnumque sub imo

corde premit gemitum lacrimasque effundit inanis. 465

tum genitor natum dictis adfatur amicis:

'stat sua cuique dies, breve et inreparabile tempus

omnibus est vitae; sed famam extendere factis,

hoc virtutis opus. Troiae sub moenibus altis

tot gnati cecidere deum, quin occidit una 470

Sarpedon, mea progenies; etiam sua Turnum

fata vocant metasque dati pervenit ad aevi.'

sic ait, atque oculos Rutulorum reicit arvis.



At Pallas magnis emittit viribus hastam

vaginaque cava fulgentem deripit ensem. 475

illa volans umeri surgunt qua tegmina summa

incidit, atque viam clipei molita per oras

tandem etiam magno strinxit de corpore Turni.

hic Turnus ferro praefixum robur acuto

in Pallanta diu librans iacit atque ita fatur: 480

'aspice num mage sit nostrum penetrabile telum.'

dixerat; at clipeum, tot ferri terga, tot aeris,

quem pellis totiens obeat circ*mdata tauri,

vibranti cuspis medium transverberat ictu

loricaeque moras et pectus perforat ingens. 485

ille rapit calidum frustra de vulnere telum:

una eademque via sanguis animusque sequuntur.

corruit in vulnus (sonitum super arma dedere)

et terram hostilem moriens petit ore cruento.

quem Turnus super adsistens: 490

'Arcades, haec' inquit 'memores mea dicta referte

Evandro: qualem meruit, Pallanta remitto.

quisquis honos tumuli, quidquid solamen humandi est,

largior. haud illi stabunt Aeneia parvo

hospitia.' et laevo pressit pede talia fatus 495

exanimem rapiens immania pondera baltei

impressumque nefas: una sub nocte iugali

caesa manus iuvenum foede thalamique cruenti,

quae Clonus Eurytides multo caelaverat auro;

quo nunc Turnus ovat spolio gaudetque potitus. 500

nescia mens hominum fati sortisque futurae

et servare modum rebus sublata secundis!

Turno tempus erit magno c*m optaverit emptum

intactum Pallanta, et c*m spolia ista diemque

oderit. at socii multo gemitu lacrimisque 505

impositum scuto referunt Pallanta frequentes.

o dolor atque decus magnum rediture parenti,

haec te prima dies bello dedit, haec eadem aufert,

c*m tamen ingentis Rutulorum linquis acervos!



Book 12 Selections



Iunonem interea rex omnipotentis
Olympi adloquitur fulva pugnas de nube tuentem:
'quae iam finis erit, coniunx? quid denique restat?
indigetem Aenean scis ipsa et scire fateris
deberi caelo fatisque ad sidera tolli. 795
quid struis? aut qua spe gelidis in nubibus haeres?
mortalin decuit violari vulnere divum?
aut ensem (quid enim sine te Iuturna valeret?)
ereptum reddi Turno et vim crescere victis?
desine iam tandem precibusque inflectere nostris,
ne te tantus edit tacitam dolor et mihi curae
saepe tuo dulci tristes ex ore recursent.
ventum ad supremum est. terris agitare vel undis
Troianos potuisti, infandum accendere bellum,
deformare domum et luctu miscere hymenaeos: 805 ulterius temptare veto.' sic Iuppiter orsus;
sic dea summisso contra Saturnia vultu:
'ista quidem quia nota mihi tua, magne, voluntas,
Iuppiter, et Turnum et terras invita reliqui;
nec tu me aeria solam nunc sede videres 810
digna indigna pati, sed flammis cincta sub ipsa
starem acie traheremque inimica in proelia Teucros. Iuturnam misero (fateor) succurrere fratri
suasi et pro vita maiora audere probavi,
non ut tela tamen, non ut contenderet arc*m; 815 adiuro Stygii caput implacabile fontis,
una superstitio superis quae reddita divis.
et nunc cedo equidem pugnasque exosa relinquo.
illud te, nulla fati quod lege tenetur,
pro Latio obtestor, pro maiestate tuorum: 820
c*m iam conubiis pacem felicibus (esto)
component, c*m iam leges et foedera iungent,
ne vetus indigenas nomen mutare Latinos
neu Troas fieri iubeas Teucrosque vocari
aut vocem mutare viros aut vertere vestem. 825
sit Latium, sint Albani per saecula reges,
sit Romana potens Itala virtute propago:
occidit, occideritque sinas c*m nomine Troia.'
olli subridens hominum rerumque repertor:
'es germana Iovis Saturnique altera proles, 830 irarum tantos volvis sub pectore fluctus.
verum age et inceptum frustra summitte furorem:
do quod vis, et me victusque volensque remitto.
sermonem Ausonii patrium moresque tenebunt,
utque est nomen erit; commixti corpore tantum 835 subsident Teucri. morem ritusque sacrorum
adiciam faciamque omnis uno ore Latinos.
hinc genus Ausonio mixtum quod sanguine surget,
supra homines, supra ire deos pietate videbis,
nec gens ulla tuos aeque celebrabit honores.' 840 adnuit his Iuno et mentem laetata retorsit;
interea excedit caelo nubemque relinquit.



Aeneas instat contra telumque coruscat
ingens arboreum, et saevo sic pectore fatur:
'quae nunc deinde mora est? aut quid iam, Turne, retractas? non cursu, saevis certandum est comminus armis. verte omnis tete in facies et contrahe quidquid
sive animis sive arte vales; opta ardua pennis
astra sequi clausumque cava te condere terra.'
ille caput quassans: 'non me tua fervida terrent
dicta, ferox; di me terrent et Iuppiter hostis.' 895
nec plura effatus saxum circ*mspicit ingens,
saxum antiquum ingens, campo quod forte iacebat,
limes agro positus litem ut discerneret arvis.
vix illum lecti bis sex cervice subirent,
qualia nunc hominum producit corpora tellus; 900 ille manu raptum trepida torquebat in hostem
altior insurgens et cursu concitus heros.
sed neque currentem se nec cognoscit euntem
tollentemve manu saxumve immane moventem;
genua labant, gelidus concrevit frigore sanguis. 905 tum lapis ipse viri vacuum per inane volutus
nec spatium evasit totum neque pertulit ictum.
ac velut in somnis, oculos ubi languida pressit
nocte quies, nequiquam avidos extendere cursus
velle videmur et in mediis conatibus aegri 910 succidimus; non lingua valet, non corpore notae
sufficiunt vires nec vox aut verba sequuntur:
sic Turno, quac*mque viam virtute petivit,
successum dea dira negat. tum pectore sensus
vertuntur varii; Rutulos aspectat et urbem 915 cunctaturque metu letumque instare tremescit,
nec quo se eripiat, nec qua vi tendat in hostem,
nec currus usquam videt aurigamve sororem.

Cunctanti telum Aeneas fatale coruscat,
sortitus fortunam oculis, et corpore toto 920
eminus intorquet. murali concita numquam
tormento sic saxa fremunt nec fulmine tanti
dissultant crepitus. volat atri turbinis instar
exitium dirum hasta ferens orasque recludit
loricae et clipei extremos septemplicis orbis; 925
per medium stridens transit femur. incidit ictus
ingens ad terram duplicato poplite Turnus.
consurgunt gemitu Rutuli totusque remugit
mons circ*m et vocem late nemora alta remittunt.
ille humilis supplex oculos dextramque precantem protendens 'equidem merui nec deprecor' inquit;
'utere sorte tua. miseri te si qua parentis
tangere cura potest, oro (fuit et tibi talis
Anchises genitor) Dauni miserere senectae
et me, seu corpus spoliatum lumine mavis, 935 redde meis. vicisti et victum tendere palmas
Ausonii videre; tua est Lavinia coniunx,
ulterius ne tende odiis.' stetit acer in armis
Aeneas volvens oculos dextramque repressit;
et iam iamque magis cunctantem flectere sermo 940 coeperat, infelix umero c*m apparuit alto
balteus et notis fulserunt cingula bullis
Pallantis pueri, victum quem vulnere Turnus
straverat atque umeris inimic*m insigne gerebat.
ille, oculis postquam saevi monimenta doloris 945 exuviasque hausit, furiis accensus et ira
terribilis: 'tune hinc spoliis indute meorum
eripiare mihi? Pallas te hoc vulnere, Pallas
immolat et poenam scelerato ex sanguine sumit.'
hoc dicens ferrum adverso sub pectore condit 950 fervidus; ast illi solvuntur frigore membra
vitaque c*m gemitu fugit indignata sub umbras.